Of, hoe projectmanagers voortdurend vastberaden en vindingrijk langs klippen moeten leiden om hun projectdoelen door een zee aan complexiteit te bereiken.

Door: Marco Mud, Project Management Consultant voor ACTIVITY Project Management Services ׀ marcomud@activity.amsterdam ׀ 0657435206 Langbroek, 2024

Projecten gesteld voor grote opgaven aan bijvoorbeeld woon-, rail-, wegen-, vaarwegen- en leidingeninfra betreffen niet zelden integrale gebiedsontwikkelingen van vele tientallen miljoenen euri waarin vele verschillende techniekvelden, binnen dan wel buiten de bebouwde omgeving, samen moeten worden gebracht vanuit verschillende organisaties in tijdelijke werkbare eenheden, ook wel projecten genaamd. Dit type projecten is complex omdat ze vaak meerdere techniekvelden en innovaties bevatten, uitgevoerd moeten worden in complexe fysieke en juridische omgevingen, door tijdelijke samengestelde organisaties bestaande uit verschillende werkmethoden en organisatieculturen en onder de aandacht van een myriade aan opdrachtgevers; stakeholders die niet zelden op grote afstand leven van de praktijk: de werkvloer, waarop het allemaal gebeurt. Ga er maar aanstaan als projectmanager, of als manager of medewerker in een complex project. Wat zijn, voor zover je kunt weten, precies je risico’s en wie zijn precies je stakeholders en hoe gaan ze, denk je, om met verandering over tijd? Wie zijn precies je teamgenoten en hoe gaan zij om met verandering over tijd? En wie ben jij eigenlijk, ècht, zelf in verandering, bij tegenslag op tegenslag ten opzichte van je zelfbeeld, de stakeholders en je (brede) team? De storming – forming – norming fasen dan maar overslaan ‘’want best ingewikkeld allemaal’’ en gewoon maar lekker concreet aan de slag gaan? Of beter van niet?

Beter van niet. Want complexe projecten kennen geen of maar weinig direct bruikbare routines en bestaan vaak uit voor de gelegenheid bijeengebrachte ‘vreemdelingen legioenen’: teams van bewust bekwame bestuurders, managers, professionals en medewerkers die de routine leemte als vanzelf vullen met hun eigen persoonlijkheden, belangen en werkwijzen. Zelfs als de eindbestemming al duidelijk is dan nog is de route er naar toe inzet van onderhandeling vooraf en tijdens de reis – met alle risico’s op schipbreuk van dien. En dat nog los van alle onvoorziene stormen, stromingen en andersoortige storingen onderweg. Leiderschap is geroepen om het schip opgetuigd en op koers te krijgen en te houden en het vastberaden, vindingrijk en op basis van loyaliteit langs alle risicovolle klippen te navigeren. Meer doelbewust meebewegend met de omstandigheden dan kortzichtig vast te blijven houden aan een vooraf bepaalde routekaart.

Gaan we te rade bij Homerus’ legendarische held Odysseus dan leren we wat navigeren onder moeilijke omstandigheden betekent. Na de Trojaanse oorlog onderweg naar huis, naar Ithaka, navigeert Odysseus zijn bemanning tegen de wil van Poseidon, maar met steun van Athene langs de afleidingen en verleidingen van onder meer Cyclopen, Sirenen en Charybdis het zeskoppige monster om na twintig jaar loyaliteit, list en volharding voet aan wal van Ithaka te zetten en zijn Penelope weer in de armen te sluiten. Project volbracht. Zien we Odysseus als een Iconisch voorbeeld van leiderschap dan kunnen we leren van de volgende eigenschappen die Odysseus worden toegedicht en van hem een complexe en veelzijdige leider maken niet alleen belichaamd door kracht en dapperheid, maar ook door intelligentie en flexibiliteit.

Listigheid en slimheid: Odysseus staat bekend om zijn scherpzinnigheid en strategisch inzicht. Zijn vermogen om slimme plannen te bedenken, zoals het idee van het houten paard om Troje te veroveren, maakt hem beroemd. Hij is ook erg bedreven in het gebruiken van slimme trucs om zijn doelen te bereiken.

Vastberadenheid en volharding: Ondanks de ontelbare uitdagingen op zijn weg naar huis na de Trojaanse Oorlog, blijft Odysseus vastberaden om terug te keren naar Ithaka en zijn familie. Deze volharding helpt hem om elke hindernis te overwinnen, van de Cycloop Polyphemus tot de Sirenen.

Dapperheid: Hoewel zijn intelligentie zijn voornaamste kwaliteit is, toont Odysseus ook moed wanneer dat nodig is, vooral in situaties waarin hij fysiek moet vechten, zoals tegen de vrijers die zijn huis proberen over te nemen.

Loyaliteit aan familie en vrienden: Hoewel hij in de loop van zijn reis in verschillende verleidelijke situaties terechtkomt, blijft zijn verlangen om naar huis te gaan en bij zijn vrouw Penelope en zoon Telemachus te zijn sterk. Deze loyaliteit aan zijn familie drijft hem voortdurend voort.

Veerkracht en aanpassingsvermogen: Odysseus weet zich telkens weer aan te passen aan de omstandigheden. Of hij nu gevangen zit door de nimf Calypso of worstelt met de gevaren op zee, hij weet altijd een manier te vinden om zich aan te passen en te overleven.

En wat leren wij hier dan van, beste projectvrienden? Nou, wat denk je zelf? Ik zeg, lees de Odyssee van Homerus en doe er je voordeel mee (de ver/hertaling van M.A. Schwartz strekt tot aanbeveling). Of volg een opleiding ‘’Mijn benadering van Project leiderschap‘’, waarin we ook zogenaamde Iconen, voorbeeld leiders analyseren (- benieuwd naar de jouwe!), via het NESTOR-programma van ACTIVITY. Of begin, al dan niet vergezeld door een consultant of een mentor, zelf met voldoende sprezzatura Vastberaden & Vindingrijk te leiden. Het kan allemaal, echt, voor de en misschien wat meer dan voor de ander, maar als het in ieder geval maar met hoofd, hart en ziel wordt aangepakt.